"...Teatr się zmienia. To naturalne. Ma przecież według Szekspira "służyć niejako za zwierciadło naturze, pokazywać cnocie własne jej rysy, złości żywy jej obraz" a światu i duchowi wieku postać ich i piętno..." – Teresa Budzisz-Krzyżanowska.
Teresa Budzisz-Krzyżanowska (ur. 17 września 1942 w Tczewie) – aktorka teatralna i filmowa.
W 1964 ukończyła studia w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie. Na scenie teatralnej zadebiutowała 24 stycznia 1965 rolą w widowisku muzycznym Niech no tylko zakwitną jabłonie Agnieszki Osieckiej w reż. Jerzego Uklei, a na małym ekranie w 1968 tytułową rolą w Eugenii Grandet Honoré de Balzaca w reż. Bogdana Hussakowskiego. W 1971 otrzymała pierwszą rolę filmową w obrazie pt. Gonitwa w reż. Zygmunta Hübnera.
Występowała na deskach krakowskich teatrów:
Rozmaitości (1964–1966), Teatru im. Juliusza Słowackiego (1966–1972) i Starego Teatru im. Heleny Modrzejewskiej (1972–1983), a następnie Teatru Studio w Warszawie (1983–1997). Od 1997 aktorka Teatru Narodowego w Warszawie.
„… Teresę Budzisz-Krzyżanowską oraz Stanisława Brejdyganta spotkałem 9 lutego 1989 r. w Teatrze Studio im. Stanisława Ignacego Witkiewicza w Warszawie. Przygotowywali się do sztuki pt. „Próba”, gdzie Brejdygat grała postać: Jerry i reżyserował, a Teresa Budzisz-Krzyżanowska grała postać: Maud, której premiera odbyła się 11 marca 1989. Bardzo lubię robić zdjęcia w czasie prób, ale kiedy aktorzy nie są jeczcze przebrani do sztuki, a pracują nad tekstem, zachowaniem, gdyż wtedy można zobaczyć u nich coś naprawdę orgninalnego i niespotykanego. Tak było i teraz…” – Czesław Czapliński.
Współpracowała z wieloma polskimi reżyserami, m.in. z Andrzejem Wajdą, Krzysztofem Kieślowskim, Kazimierzem Kutzem, Barbarą Sass, a także z reżyserami zagranicznymi m.in. z Mártą Mészáros.
"...Uczę ich, jak zostać człowiekiem, będąc....aktorem. Wielu ludziom aktorstwo kojarzy się z szybkim, błyskawicznym sukcesem. I oni też, pojawiając się w szkole, chcą szybko zaistnieć, pokazać się. Ale jeszcze nie wiedzą, kim są. Nie przypuszczają, ile trudu wymaga to rozpoznanie..." - Teresa Budzisz-Krzyżanowska.
Podczas swojej wieloletniej działalności artystyczno-kulturalnej otrzymała wiele odznaczeń, nagród i wyróżnień. Jest m.in. dwukrotną laureatką Nagrody im. Aleksandra Zelwerowicza – przyznawanej przez redakcję miesięcznika „Teatr”, którą otrzymała za sezon 1985/1986, za rolę Jenny w Operze za trzy grosze Bertolta Brechta w Teatrze Studio w Warszawie oraz za sezon 2006/2007, za rolę Jokasty w Królu Edypie Sofoklesa, graną gościnnie w Teatrze Ateneum im. Stefana Jaracza w Warszawie.
W 1991 roku na 17. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni otrzymała wyróżnienie dla najlepszej aktorki pierwszoplanowej za podwójną rolę matki i córki w filmie Odjazd. Dwa lata wcześniej na tym samym festiwalu była nominowana do nagrody za najlepszą drugoplanową rolę kobiecą w filmie Lawa.
W 2000 odcisnęła swoją dłoń na Promenadzie Gwiazd w Międzyzdrojach.
Filmografia: Gonitwa (1971) – Ona; Seksolatki (1971) – kierowniczka domu wczasowego; Przeprowadzka (1972) – żona Zbyszka; Przejście podziemne(1973) – Lena; Ziemia Obiecana (1974) – żona Trawińskiego; Dyrektorzy (1975) – robotnica Regina Sołoniewska; W środku lata (1975) – Elżbieta Grońska; Ocalić miasto (1976) – Jadwiga Nowacka; Zmory (1978) – Wysocka, aktorka z Krakowa; Po drodze (1979) – Aktorka występująca w przedstawieniu „Biesów"; Spotkanie na Atlantyku (1980) – Magda, partnerka Nowaka; Z biegiem lat, z biegiem dni... (1980) – Julia Chomińska, córka Janiny i Władysława Chomińskich; Maskarada (1986) – Lola, była żona Jerzego Wolfa, aktorka współpracująca z Michałem Barczewskim; Lawa (1989) – Rollisonowa w scenie „Balu u Senatora"; Sztuka kochania (1989) – aktorka w teatrze; Historia niemoralna (1990) – reżyserka Magda; Korczak (1990) – Maria Falska, przyjaciółka Janusza Korczaka; Kuchnia polska (serial telewizyjny, 1991) – Irena Biesiekierska, żona Jana; Odjazd (1991) – Hilda Baumler oraz Augusta Baumler, matka Hildy (2. role) Białe małżeństwo (1992) – matka dziewcząt; Trzy kolory. Biały (1993) – pani Jadwiga, klientka Karola; Faustyna (1994) – matka przełożona klasztoru w Wilnie; Śmierć jak kromka chleba (1995) – lekarka; Siódmy pokój (La Settima Stanza, 1995) – matka przełożona w karmelu w Holandii; Sława i chwała (serial telewizyjny, 1997) – śpiewaczka Elżbieta Szyller, siostra Edgara (odc. 6. Koniec pięknego lata i odc. 7. Równina); Jak narkotyk (1999) – matka Anny; Weiser (2000) – sąsiadka Szymka; Czarna plaża(La Plage Noire, 2001) – Emma; Ono (2004) – Marta, matka Ewy; Futro (2006) – Irena Makowiecka; Odwróceni (serial telewizyjny, 2007) – Elwira, matka Miry; Wenecja (2010) – babcia Marka; Głęboka woda (serial telewizyjny, 2011) – Krystyna.
Odznaczenia i nagrody: Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2004); Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1978); Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2005); Złota Odznaka „Za Zasługi dla Krakowa” (1976); Nagroda Komitetu do Spraw Radia i Telewizji (1976, 1979, 1985); Nagroda na III Opolskich Konfrontacjach Teatralnych w Opolu za rolę Joanny w spektaklu Noc listopadowa Stanisława Wyspiańskiego w reż. Andrzeja Wajdy w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie (1977); Nagroda prezesa Rady Ministrów I stopnia w dziedzinie teatru z okazji 35-lecia PRL za osiągnięcia aktorskie (1979);l Nagroda na V Opolskich Konfrontacjach Teatralnych w Opolu za rolę Julii Chomińskiej w spektaklu Z biegiem lat z biegiem dni Joanny Olczak-Ronikier w reż. Andrzeja Wajdy w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie (1979); Nagroda na XX Kaliskich Spotkaniach Teatralnych w Kaliszu za rolę Ireny Arkadiny w spektaklu Dziesięć portretów z Czajką w tle według Antona Czechowa w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie (1980); Nagroda Miasta Krakowa w dziedzinie upowszechniania kultury (1980); Nagroda na XXIV Kaliskich Spotkaniach Teatralnych w Kaliszu za rolę Johanne w spektaklu Z życia glist P.O. Enquista w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie (1984); Złoty Ekran za role w przedstawieniach Teatru Telewizji
Żałoba przystoi Elektrze i Elżbieta królowa Anglii (1985); Nagroda im. Aleksandra Zelwerowicza za rolę Jenny w spektaklu Opera za trzy grosze Bertolta Brechta w Teatrze Studio w Warszawie (1986); Złoty Wawrzyn Grzymały przyznany w Bydgoszczy (1990); Złote Lwy Gdańskie na 17. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni za najlepszą pierwszoplanową rolę kobiecą w filmie Odjazd (1992); Nagroda im. Cypriana Kamila Norwida w kategorii: Teatr (2002); Nagroda im. Aleksandra Zelwerowicza dla najlepszej aktorki w sezonie 2003/2004 za rolę Jokasty w spektaklu Król Edyp Sofoklesa graną gościnnie w Teatrze Ateneum im. Stefana Jaracza w Warszawie (2004); Nagroda na V Festiwalu Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji „Dwa Teatry” za rolę tytułową w słuchowisku Matka Witkacego (2005); Nagroda Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w dziedzinie teatru (2008); Nagroda aktorska na XIII Festiwalu „Dwa Teatry” za rolę Hanny Arendt w spektaklu Feliksa Falka „Rzecz o banalności miłości” (2013); Wielka Nagroda Festiwalu „Dwa Teatry” za wybitne osiągnięcia aktorskie w Teatrze Polskiego Radia i Teatrze Telewizji Polskiej (2014); Złoty Splendor – Nagroda Teatru Polskiego Radia[4] (2014); Nagroda im. Ireny Solskiej (2021).
"...To dobrze, że poprzez teatr możemy sobie i innym pomóc w oswajaniu cierpienia. Ono jest przecież doświadczeniem, tak samo ważnym jak szczęście i radość w dobrych chwilach życia..." – Teresa Budzisz-Krzyżanowska.
PORTRAIT with HISTORY Teresa Budzisz-Krzyżanowska
“…Theatre is changing. It's natural. After all, according to Shakespeare, it is supposed to "serve as a mirror to nature, show virtue its own features, anger its living image, and show the world and the spirit of the age their form and mark..." - Teresa Budzisz-Krzyżanowska.
Teresa Budzisz-Krzyżanowska (born 17 September 1942) is a Polish stage and film actress. She appeared in more than forty films since 1972.
She has performed at the Bagatela Theatre in Kraków, Juliusz Słowacki Theatre in Kraków, National Helena Modrzejewska Old Theatre in Kraków, Studio Theatre in Warsaw and National Theatre in Warsaw.
“…I met Teresa Budzisz-Krzyżanowska and Stanisław Brejdygant on February 9, 1989 at the Studio Theater. Stanisław Ignacy Witkiewicz in Warsaw. They were preparing for a play called "Rehearsal", where Brejdygat played the character: Jerry and directed, and Teresa Budzisz-Krzyżanowska played the character: Maud, which premiered on March 11, 1989. I really like taking photos during rehearsals, but when the actors are not dressed up for the play, and they work on text and behavior, because then you can see something truly original and unusual in them. It was like that now…” – Czesław Czapliński.
Selected filmography: 2010 Venice; 1994 Faustina; 1994 Three Colors: White; 1990 Korczak; 1989 A Tale of Adam Mickiewicz's 'Forefathers' Eve' ; 1976 To Save the City.
“…I teach them how to become a human being by being…an actor. Many people associate acting with quick, brilliant success. And when they come to school, they also want to quickly become known and show themselves. But they don't know who they are yet. They have no idea how much effort this recognition requires…” - Teresa Budzisz-Krzyżanowska.
Awards and honours 2005 - Gold Medal for Merit to Culture - Gloria Artis; 2014 - Wielki Splendor (Polish Radio Theatre Award).
“…It's good that through theater we can help ourselves and others come to terms with suffering. After all, it is an experience, just as important as happiness and joy in the good moments of life..." - Teresa Budzisz-Krzyżanowska.
Comments