Marek Marian Belka (ur. 9 stycznia 1952 w Łodzi) – polski ekonomista i polityk, profesor nauk ekonomicznych, nauczyciel akademicki i urzędnik w międzynarodowych instytucjach finansowych. Prezes Rady Ministrów w latach 2004–2005.
Wiceprezes Rady Ministrów i minister finansów w 1997 w rządzie Włodzimierza Cimoszewicza oraz w latach 2001–2002 w rządzie Leszka Millera. W latach 2004–2005 przewodniczący Komitetu Integracji Europejskiej, w 2005 minister sportu w swoim drugim rządzie, w latach 2010–2016 prezes Narodowego Banku Polskiego, poseł do Parlamentu Europejskiego IX kadencji (2019–2024).
Syn Władysława i Heleny; pochodzi z rodziny inżynierów. Edukację szkolną rozpoczął bezpośrednio od drugiej klasy szkoły podstawowej. Ukończył IV Liceum Ogólnokształcące im. Emilii Sczanieckiej w Łodzi, gdzie zdał maturę w wieku 16 lat. W 1972 ukończył studia ekonomiczne na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym Uniwersytetu Łódzkiego. W 1973 podjął pracę w Katedrze Ekonomii na tej uczelni początkowo na stanowisku asystenta. W 1978 uzyskał stopień naukowy doktora, natomiast w 1986 habilitował się. W 1994 otrzymał tytuł profesora nauk ekonomicznych. Żonaty z Krystyną, ma syna Piotra i córkę Marię.
W latach 1978–1979 i 1985–1986 odbywał długoterminowe staże w Uniwersytecie Columbia i University of Chicago, zaś w 1990 przebywał na krótkim stażu w London School of Economics. Od 1986 był również zawodowo związany z Instytutem Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk. W latach 1993–1997 pełnił funkcję dyrektora tej jednostki. Podejmował współpracę z prywatnymi uczelniami, m.in. z Wyższą Szkołą Humanistyczno-Ekonomiczną w Łodzi.
Opublikował ponad 100 prac naukowych, poświęconych głównie teorii pieniądza oraz polityce antyinflacyjnej w krajach rozwijających się. Specjalizuje się w zakresie ekonomii stosowanej oraz współczesnej myśli ekonomicznej. W latach 2011–2015 członek Komitetu Nauk Ekonomicznych PAN.
Działał w Zrzeszeniu Studentów Polskich oraz Związku Socjalistycznej Młodzieży Polskiej. Od 1973 był członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W latach 80. był I sekretarzem POP PZPR na Uniwersytecie Łódzkim.
W 1990 został doradcą i konsultantem w Ministerstwie Finansów, a następnie Ministerstwie Przekształceń Własnościowych i Centralnym Urzędzie Planowania. W 1996 objął stanowisko konsultanta Banku Światowego. Równolegle, w latach 1994–1996, był wiceprzewodniczącym Rady Strategii Społeczno-Gospodarczej przy Radzie Ministrów, a następnie doradcą ekonomicznym prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego.
W lutym 1997 został powołany na funkcje wicepremiera oraz ministra finansów w rządzie Włodzimierza Cimoszewicza, zastępując w nim Grzegorza Kołodkę. Stanowiska te zajmował do października 1997, kiedy ustąpił z urzędu razem z całym rządem po przegranych przez Sojusz Lewicy Demokratycznej wyborach parlamentarnych. Wstąpił do Sojuszu Lewicy Demokratycznej w 1999 i pozostawał członkiem tej partii do 2005.
W październiku 2001 został ponownie wicepremierem i ministrem finansów, tym razem w rządzie Leszka Millera. W okresie swojego urzędowania wprowadził podatek od dochodów kapitałowych, nazwany później „podatkiem Belki”. Jeszcze w trakcie kampanii wyborczej zapowiadał ograniczenia wydatków socjalnych. Zarzucano mu później, iż tymi wypowiedziami przyczynił się do słabszego wyniku koalicji Sojusz Lewicy Demokratycznej – Unia Pracy w wyborach parlamentarnych. Z rządu odszedł 6 lipca 2002.
Od czerwca do października 2003 pełnił funkcję szefa koalicyjnej Rady Koordynacji Międzynarodowej w Iraku. Od listopada 2003 do kwietnia 2004 był dyrektorem ds. polityki gospodarczej w Tymczasowych Władzach Koalicyjnych w Iraku, odpowiedzialnym za reformę walutową, stworzenie nowego systemu bankowego i nadzór nad gospodarką.
W kwietniu 2004 został zgłoszony jako prezydencki kandydat na następcę premiera Leszka Millera. 2 maja 2004 Aleksander Kwaśniewski powołał go na prezesa Rady Ministrów oraz przewodniczącego Komitetu Integracji Europejskiej i dokonał zaprzysiężenia jego pierwszego gabinetu. Marek Belka wygłosił exposé w dniu 14 maja, nie uzyskał jednak w Sejmie wotum zaufania.
W drugim kroku powoływania premiera nie został przez Sejm zgłoszony żaden kandydat. 11 czerwca 2004 prezydent po raz drugi desygnował i powołał Marka Belkę na ten urząd. 24 czerwca stosunkiem głosów 236:216 Sejm udzielił rządowi wotum zaufania. 15 października 2004 Sejm ponownie przegłosował wotum zaufania dla jego drugiego rządu (stosunkiem głosów 234 do 218). 25 kwietnia 2005, w wyniku dymisji ministra środowiska Jerzego Swatonia, Marek Belka przejął obowiązki ministra środowiska. 6 maja 2005 wraz z gabinetem podał się do dymisji, po nieprzegłosowaniu w Sejmie uchwały o skróceniu kadencji, jednak prezydent Aleksander Kwaśniewski dymisji nie przyjął. 1 września 2005 Marek Belka został również ministrem sportu po wydzieleniu tego resortu z Ministerstwa Edukacji Narodowej.
Wiosną 2005 zadeklarował gotowość poparcia Partii Demokratycznej – demokraci.pl oraz uczestniczył w kilku jej spotkaniach. W sierpniu poparł kandydaturę Henryki Bochniarz w wyborach prezydenckich. W wyborach parlamentarnych bez powodzenia kandydował do Sejmu z pierwszego miejsca na liście Partii Demokratycznej w okręgu łódzkim (otrzymał 12 774 głosy, tj. 4,34% głosów w okręgu), nie będąc członkiem tego ugrupowania.
19 października na pierwszym posiedzeniu Sejmu V kadencji złożył dymisję. Pełnił obowiązki premiera do czasu powołania nowej Rady Ministrów 31 października 2005.
27 grudnia 2005 został mianowany na stanowisko sekretarza wykonawczego Europejskiej Komisji Gospodarczej Organizacji Narodów Zjednoczonych, obowiązki na tym stanowisku objął z początkiem 2006. Następnie, w styczniu 2009, został dyrektorem Departamentu Europejskiego Międzynarodowego Funduszu Walutowego.
27 maja 2010 tymczasowo wykonujący obowiązki prezydenta RP Bronisław Komorowski wyznaczył go na kandydata na prezesa Narodowego Banku Polskiego. Po ogłoszeniu decyzji o kandydowaniu Marek Belka ustąpił ze stanowiska dyrektora Departamentu Europejskiego MFW. 10 czerwca 2010 Sejm VI kadencji wybrał go na stanowisko prezesa Narodowego Banku Polskiego, a dzień później – po złożeniu przysięgi – Marek Belka objął urząd. W latach 2011–2016 był członkiem Komitetu Sterującego Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego.
„…Jedną z największych przyjemności, jakich doświadczyłem w życiu, jest kolekcjonowanie ludzi. Niektórzy zbierają znaczki, inni dzieła sztuki, ja zbieram ludzi. Mam tak skonstruowaną psychikę, że pozwala mi łatwo zapomnieć o kanaliach, za to odczuwam głęboką satysfakcję i przyjemność z gromadzenia wokół mnie wybornych, pierwszorzędnych ludzi….” – Marek Belka.
„…Muszę przyznać, że bardzo mi się podoba wypowiedź Marka Belki o „kolekcjonowaniu ludzi”. Pierwszy raz zupełnie przypadkowo spotkałem Marka Belkę 4 listopada 2012 r. w restauracji Pawła Zynera „Anatewka„ w Łodzi (moim i jego mieście rodzinnym) i wówczas poprosiłem go o możliwość zrobienia zdjęć, na co się zgodził. Była to ciekawa sesja, ludzie będący w restauracji patrzyli co my robimy… Wymieniliśmy się wizytówkami i w następnym roku jak przyleciałem do Warszawy - 15 lipca 2013 r. odwiedziłem go w niesamowitym gabinecie NBP w Warszawie, gdzie zrobiłem mu serię zdjęć.
Nie był to koniec naszej znajomości. W 2016 wyszła książka autorstwa Maka Belki „Marek belka selfie”, gdzie na okładce było moje zdjęcie. Pamiętam, że zobaczyłem tę okładkę na Targach Książki w Warszawie. Kiedy obejrzałem książkę i zobaczyłem, że nigdzie nie jest napisane, że okładka to moje zdjęcie, napisałem do wydawnictwa. Bez skutku. Skontaktowałem się z Markiem Belką, umówiliśmy się na lunch w Coffee Karma na pl.Zbawiciela w Warszawie, gdzie wszystko załatwiliśmy i prześliśmy na TY…” – Czesław Czapliński.
Jego kadencja upłynęła 11 czerwca 2016, od 12 do 20 czerwca pełnił obowiązki prezesa NBP (do czasu objęcia urzędu przez Adama Glapińskiego). W sierpniu tego samego roku Marek Belka został niezależnym członkiem rady dyrektorów funduszu nieruchomościowego Echo Polska Properties.
1 lutego 2019 był jednym z sygnatariuszy deklaracji o powołaniu Koalicji Europejskiej przed zbliżającymi się wyborami europarlamentarnymi. W wyborach tych uzyskał mandat eurodeputowanego, startując z listy KE w okręgu łódzkim Zdobył 182 517 głosów, co stanowiło 20% wszystkich głosów oddanych w tym okręgu wyborczym. W Parlamencie Europejskim został członkiem, a później wiceprzewodniczącym grupy Postępowego Sojuszu Socjalistów i Demokratów. Zasiadł w Komisji Gospodarczej i Monetarnej. Reprezentował SLD do momentu powołania w styczniu 2021 delegacji Nowej Lewicy (złożonej z członków SLD i Wiosny), do której nie przystąpił, pozostając wraz z Włodzimierzem Cimoszewiczem i Leszkiem Millerem w dotychczasowej delegacji, która przyjęła nazwę Lewica dla Europy. W wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2024 kandydował z pierwszego miejsca na liście Lewicy w okręgu łódzkim, nie uzyskując poselskiej reelekcji.
Odznaczenia, wyróżnienia i nagrody: Krzyż Oficerski Orderu Wielkiego Księcia Giedymina (Litwa, 1999); Krzyż Komandorski Orderu Zasługi (Rumunia, 2013); Wielki Oficer I klasy Odznaki Honorowej za Zasługi dla Republiki Austrii (2016); Odznaka Honorowa „Bene Merito” (2010); Doktor honoris causa Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu (2011); Perła Honorowa Polskiej Gospodarki w kategorii gospodarka (2011); Nagroda Lesława A. Pagi (2013); Galeria Chwały Polskiej Ekonomii (2013); Nagroda im. Władysława Grabskiego przyznana przez Konfederację Lewiatan (2014).
Publikacje: Doktryna ekonomiczno-społeczna Miltona Friedmana, 1986; Dynamika transformacji polskiej gospodarki (red.), 1997; Ekonomia stosowana. Podręcznik do przedmiotu podstawy przedsiębiorczości (współautor), 2003; Elementarne zagadnienia ekonomii(współautor), 1996; Niektóre problemy współczesnej zachodniej myśli ekonomicznej (red.), 1998; Polska transformacja w perspektywie integracji europejskiej (współautor), 1996; Reaganomika. Sukces czy porażka? 1991; Selfie, 2016.
PORTRAIT with HISTORY Marek Belka
Marek Marian Belka (born January 9, 1952 in Łódź) - Polish economist and politician, professor of economic sciences, academic teacher and official in international financial institutions. Chairman of the Council of Ministers in 2004–2005.
Vice-President of the Council of Ministers and Minister of Finance in 1997 in the government of Włodzimierz Cimoszewicz and in 2001–2002 in the government of Leszek Miller. In 2004–2005, he was the chairman of the Committee for European Integration, in 2005 he was the minister of sport in his second government, in 2010–2016 he was the president of the National Bank of Poland, and he was a member of the European Parliament of the 9th term (2019–2024).
Son of Władysław and Helena; comes from a family of engineers. He started his school education directly from the second grade of primary school. He graduated from the 4th Secondary School named after Emilia Sczaniecka in Łódź, where he passed his high school leaving examination at the age of 16. In 1972, he graduated in economics from the Faculty of Economics and Sociology of the University of Łódź. In 1973, he started working at the Department of Economics at this university, initially as an assistant. In 1978 he obtained a doctoral degree, and in 1986 he obtained his habilitation. In 1994, he received the title of professor of economics. Married to Krystyna, has a son Piotr and a daughter Maria.
In 1978–1979 and 1985–1986 he completed long-term internships at Columbia University and the University of Chicago, and in 1990 he had a short internship at the London School of Economics. From 1986, he was also professionally associated with the Institute of Economic Sciences of the Polish Academy of Sciences. In the years 1993–1997 he served as director of this unit. He cooperated with private universities, including: with the University of Humanities and Economics in Łódź.
He has published over 100 scientific papers, mainly devoted to monetary theory and anti-inflation policy in developing countries. He specializes in applied economics and contemporary economic thought. In the years 2011–2015, member of the Committee of Economic Sciences of the Polish Academy of Sciences.
He was active in the Association of Polish Students and the Union of Socialist Polish Youth. From 1973 he was a member of the Polish United Workers' Party. In the 1980s, he was the first secretary of POP PZPR at the University of Łódź.
In 1990, he became an advisor and consultant at the Ministry of Finance, and then at the Ministry of Ownership Transformations and the Central Planning Office. In 1996, he became a consultant for the World Bank. At the same time, in the years 1994–1996, he was vice-chairman of the Council of Social and Economic Strategy at the Council of Ministers, and then economic advisor to President Aleksander Kwaśniewski.
In February 1997, he was appointed deputy prime minister and minister of finance in the government of Włodzimierz Cimoszewicz, replacing Grzegorz Kołodka. He held these positions until October 1997, when he resigned along with the entire government after the Democratic Left Alliance lost the parliamentary elections. He joined the Democratic Left Alliance in 1999 and remained a member of this party until 2005.
In October 2001, he became deputy prime minister and minister of finance again, this time in Leszek Miller's government. During his term of office, he introduced a tax on capital gains, later called the "Belka tax". Even during the election campaign, he announced cuts in social spending. He was later accused of contributing to the weaker result of the Democratic Left Alliance - Labor Union coalition in the parliamentary elections. He left the government on July 6, 2002.
From June to October 2003, he served as head of the coalition International Coordination Council in Iraq. From November 2003 to April 2004, he was director of economic policy in the Coalition Provisional Authority in Iraq, responsible for currency reform, the creation of a new banking system and economic supervision.
In April 2004, he was nominated as a presidential candidate to succeed Prime Minister Leszek Miller. On May 2, 2004, Aleksander Kwaśniewski appointed him Prime Minister and Chairman of the Committee for European Integration and swore in his first cabinet. Marek Belka delivered an exposé on May 14, but he did not receive a vote of confidence in the Sejm.
In the second step of appointing the prime minister, no candidate was proposed by the Sejm. On June 11, 2004, the president designated and appointed Marek Belka to this office for the second time. On June 24, by a vote of 236:216, the Sejm granted the government a vote of confidence. On October 15, 2004, the Sejm again passed a vote of confidence in his second government (by a vote of 234 to 218). On April 25, 2005, as a result of the resignation of the Minister of the Environment, Jerzy Swatoń, Marek Belka took over the duties of the Minister of the Environment. On May 6, 2005, he and his cabinet resigned after the resolution on shortening the term of office was not passed in the Sejm, but President Aleksander Kwaśniewski did not accept the resignation. On September 1, 2005, Marek Belka also became the Minister of Sport after separating this ministry from the Ministry of National Education.
In the spring of 2005, he declared his readiness to support the Democratic Party - demokraci.pl and participated in several of its meetings. In August, he supported the candidacy of Henryka Bochniarz in the presidential elections. In the parliamentary elections, he unsuccessfully ran for the Sejm from the first place on the list of the Democratic Party in the Łódź district (he received 12,774 votes, i.e. 4.34% of votes in the district), without being a member of this party.
On October 19, at the first session of the Sejm of the 5th term, he resigned. He served as Prime Minister until the appointment of a new Council of Ministers on October 31, 2005.
On December 27, 2005, he was appointed Executive Secretary of the United Nations Economic Commission for Europe, taking up duties in this position at the beginning of 2006. Then, in January 2009, he became director of the European Department of the International Monetary Fund.
On May 27, 2010, Bronisław Komorowski, temporarily performing the duties of the President of the Republic of Poland, appointed him as a candidate for the president of the National Bank of Poland. After announcing his decision to run, Marek Belka resigned from the position of director of the IMF's European Department. On June 10, 2010, the Sejm of the 6th term elected him as the president of the National Bank of Poland, and a day later - after taking the oath - Marek Belka took office. In 2011–2016, he was a member of the Steering Committee of the European Systemic Risk Board.
“…One of the greatest pleasures I have experienced in my life is collecting people. Some people collect stamps, others collect works of art, I collect people. My psyche is constructed in such a way that it allows me to easily forget about scoundrels, but I feel deep satisfaction and pleasure from gathering excellent, first-class people around me....” – Marek Belka.
“…I must admit that I really like Marek Belka's statement about 'collecting people'. I met Marek Belka for the first time, completely by accident, on November 4, 2012, in Paweł Zyner's restaurant "Anatewka" in Łódź (my hometown and his hometown) and then I asked him to take photos, to which he agreed. It was an interesting session, people in the restaurant were watching what we were doing... We exchanged business cards and the following year, when I arrived in Warsaw - on July 15, 2013, I visited him in the amazing NBP office in Warsaw, where I took a series of photos of him.
This was not the end of our friendship. In 2016, a book by Mak Belka "Marek Belka Selfie" was published, with my photo on the cover. I remember seeing this cover at the Book Fair in Warsaw. When I looked at the book and saw that it was nowhere written that the cover was my photo, I wrote to the publisher. To no avail. I contacted Marek Belka, we agreed to have lunch at Coffee Karma on Zbawiciela Square in Warsaw, where we arranged everything and sent it to YOU..." - Czesław Czapliński.
His term of office expired on June 11, 2016, and from June 12 to 20 he served as the President of the NBP (until Adam Glapiński took office). In August of the same year, Marek Belka became an independent member of the board of directors of the Echo Polska Properties real estate fund.
On February 1, 2019, he was one of the signatories of the declaration establishing the European Coalition before the upcoming European Parliament elections. In these elections, he won the mandate of an MEP, running from the EC list in the Łódź constituency. He won 182,517 votes, which constituted 20% of all votes cast in this constituency. In the European Parliament, he became a member and later vice-chairman of the Progressive Alliance of Socialists and Democrats group. He sat on the Economic and Monetary Affairs Committee. He represented SLD until the New Left delegation was established in January 2021 (composed of members of SLD and Wiosna), which he did not join, remaining, together with Włodzimierz Cimoszewicz and Leszek Miller, in the current delegation, which was named Left for Europe. In the 2024 European Parliament elections, he ran as a candidate from the first position on the Left list in the Łódź district, but was not re-elected.
Decorations, distinctions and awards: Officer's Cross of the Order of Grand Duke Gediminas (Lithuania, 1999); Commander's Cross of the Order of Merit (Romania, 2013); Grand Officer, 1st class of the Badge of Honor for Services to the Republic of Austria (2016); Badge of Honor "Bene Merito" (2010); Doctor honoris causa of the Wrocław University of Economics (2011); Honorary Pearl of the Polish Economy in the economy category (2011); Lesław A. Paga Award (2013); Hall of Fame of the Polish Economy (2013); Award named after Władysław Grabski awarded by the Lewiatan Confederation (2014).
Publications: Milton Friedman's Economic and Social Doctrine, 1986; Dynamics of transformation of the Polish economy (ed.), 1997; Applied economics. Textbook for the basics of entrepreneurship (co-author), 2003; Elementary issues in economics (co-author), 1996; Some problems of contemporary Western economic thought (ed.), 1998; Polish transformation in the perspective of European integration (co-author), 1996; Reaganomics. Success or failure? 1991; Selfies, 2016.
댓글