Andrzej Dobosz (ur. 31 sierpnia 1935 w Warszawie) –krytyk literacki, felietonista, aktor nieprofesjonalny.
W 1952 roku ukończył Państwowe Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego w Warszawie. Absolwent Uniwersytetu Warszawskiego. Najbardziej znany jako filozof z filmu fabularnego Marka Piwowskiego Rejs.
“…Wczesnym letnim popołudniem, idąc pustą ulicą, zobaczyłem całkiem nowe białe pasy na jezdni. Pomyślałem, że instrukcja nakazująca przechodzenie wyłącznie po białych pasach oznacza, że wolno stawać wyłącznie na białych pasach. Wszedłem na jezdnię. Na samym środku odległość między dwoma pasami była nieco większa. Musiałem zatrzymać się na chwilę i skoczyć. Trafiłem na białe i dalej już bez trudu dotarłem na drugą stronę ulicy. Ale wszystkie moje sprawy miałem do załatwienia na tamtej, pierwszej. Natychmiast więc wróciłem z powrotem; oczywiście poruszając się po pasach. Wtedy właśnie podszedł do mnie jakiś młody pan i spytał: czy mam czas i czy mógłbym zagrać w jego filmie?
Był to reżyser Marek Piwowski zaczynający swój pierwszy duży film, który miał nosić tytuł: REJS. Tak więc zostałem aktorem kinowym…” – Andrzej Dobosz.
Wystąpił też w epizodycznych rolach m.in. w filmach Trzeba zabić tę miłość, Trzecia część nocy, Stawiam na Tolka Banana oraz Ryś, gdzie nawiązał do postaci z filmu Rejs.
W 1974 r. wyjechał do Francji, gdzie mieszka do dziś. W latach 1994–2008 prowadził w Paryżu polską księgarnię (fran. Librairie Dobosz) położoną w Dzielnicy Łacińskiej nieopodal katedry Notre-Dame.
Był felietonistą „Współczesności”, „Tygodnika Powszechnego”. Od 2007 r. prezentował też krótkie felietony w Programie III Polskiego Radia, od 2009 r. – felietony poświęcone książkom w dzienniku „Rzeczpospolita”.
W 2016 minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński uhonorował go Doroczną Nagrodą MKiDN za Całokształt Twórczości.
„…Spotkaliśmy się 5 czerwca 2018 r. w Warszawie, gdzie zrobiłem mu serię unikalnych portretów. Zapoznał mnie z nim aktor Janusz Kłosiński, który znany jest z roli w kultowym filmie „Rejs”, w którym również grał „Filozofa” Andrzej Dobosz, który był uczniem Kołakowskiego i Kotta z którymi ja się dobrze znałem…” – Czesław Czapliński.
Ze względu na aktywność w środowisku pisarzy (uczestnik spotkań w kawiarni PIW-u przy „opozycyjnym” stoliku Antoniego Słonimskiego, doktorant Leszka Kołakowskiego, członek Klubu Krzywego Koła i przyjaciel Jana Józefa Lipskiego, członek ZLP) w latach 60. trafił przy okazji inwigilacji Słonimskiego pod obserwację Służby Bezpieczeństwa (jako figurantowi, czyli osobie śledzonej, nadano mu pseudonim Smentek). Materiały dotyczące inwigilacji Andrzeja Dobosza zniszczono, odpisy pozostają jedynie w teczkach dotyczących innych osób lub materiałach dotyczących środowiska literatów. W 2005 r. otrzymał od IPN status poszkodowanego (tj. osoby represjonowanej przez system komunistyczny w Polsce).
Twórczość m.in.: Pustelnik z Krakowskiego Przedmieścia 1993; O kapeluszu 1999; Generał w bibliotece 2001; Ogrody i śmietniki 2008; Z różnych półek 2014.
Filmografia m.in.: 1970: Rejs – filozof; 1971: Trzecia część nocy – karmiciel wszy; 1972: Kwiat paproci – ksiądz kanonik, gość zjazdu; 1972: Poślizg – mężczyzna w autobusie; 1972: Trzeba zabić tę miłość – mężczyzna wezwany przed komisję ds. uchylających się od pracy; 1973: Stawiam na Tolka Banana – pacjent u dentysty (odcinek 7); 2007: Ryś – Dobosz.
"…Dni powszednie niepospolitych ludzi i 99 innych felietonów" to historie i obserwacje. Andrzej Dobosz od lat 50. bardzo uważnie obserwuje i zapisuje to, co dzieje się z nami, z naszym otoczeniem intelektualnym, jak zachowuje się ten, co pisze. Autor potrafi w zwartej, kilku stronicowej formie zawrzeć to, co inni w ogromnych męczarniach robili czasem przez wiele miesięcy na stronach stu kilkudziesięciu – ocenia Mateusz Matyszkowicz. – Napisanie kilku dobrych stron jest znacznie trudniejsze niż napisanie eseju na 200 stron. Wobec tego te felietony zasługują na nazwę esejów – dodaje…”.
PORTRAIT with HISTORY Andrzej Dobosz
Andrzej Dobosz (born August 31, 1935 in Warsaw) – literary critic, columnist, amateur actor.
In 1952 he graduated from the Stefan Batory State Gymnasium and High School in Warsaw. Graduate of the University of Warsaw. Best known as a philosopher from Marek Piwowski's feature film Rejs.
“… Early in the summer afternoon, walking down an empty street, I saw completely new white stripes on the roadway. I thought that the instruction ordering to cross only on white stripes meant that you were only allowed to stand on white stripes. I entered the roadway. Right in the middle, the distance between the two stripes was slightly greater. I had to stop for a moment and jump. I came across the white stripes and then easily reached the other side of the street. But I had to take care of all my business on that first side. So I immediately went back; of course, moving on the stripes. It was then that a young gentleman approached me and asked: do I have time and could I play in his film?
It was director Marek Piwowski, who was starting his first big film, which was to be titled: REJS.
And so I became a film actor…” – Andrzej Dobosz.
He also appeared in episodic roles in films such as Trzeba Ciało ten miłość, Trzecia part nocy, Betwiam na Tolka Banana and Ryś, where he referred to a character from the film Rejs.
In 1974, he left for France, where he lives to this day. In the years 1994–2008, he ran a Polish bookstore in Paris (French: Librairie Dobosz) located in the Latin Quarter near the Notre-Dame Cathedral.
He was a columnist for “Współczesność” and “Tygodnik Powszechny”. Since 2007, he has also presented short columns in Program III of the Polish Radio, and since 2009 – columns devoted to books in the daily “Rzeczpospolita”.
In 2016, the Minister of Culture and National Heritage, Piotr Gliński, honored him with the Annual Award of the Ministry of Culture and National Heritage for Lifetime Achievement.
"...We met on June 5, 2018 in Warsaw, where I made a series of unique portraits of him. I was introduced to him by the actor Janusz Kłosiński, who is known for his role in the cult film "Rejs", in which he also played "Filozof" Andrzej Dobosz, who was a student of Kołakowski and Kott, with whom I knew well..." - Czesław Czapliński.
Due to his activity in the writers' community (he participated in meetings at the PIW café at Antoni Słonimski's "opposition" table, was a doctoral student of Leszek Kołakowski, was a member of the Krzywe Koło Club and a friend of Jan Józef Lipski, and was a member of the ZLP), in the 1960s, during Słonimski's surveillance, he came under the surveillance of the Security Service (as a figurehead, i.e. a person being followed, he was given the pseudonym Smentek). Materials concerning the surveillance of Andrzej Dobosz were destroyed, copies remain only in files concerning other people or materials concerning the literary community. In 2005, he received the status of an injured party from the Institute of National Remembrance (i.e. a person repressed by the communist system in Poland). Works include: Pustelnik z Krakowskiego Przedmieścia 1993; O czapu 1999; Generał w biblioteka 2001; Ogrody i Śmietniki 2008; From Various Shelves 2014. Filmography includes: 1970: Rejs – philosopher; 1971: Trzecia part nocy – lice feeder; 1972: Kwiat fern – canon priest, guest of the convention; 1972: Pośliz – man on the bus; 1972: Gotta Kill This Love – man summoned before the commission for work avoidance; 1973: I Bet on Tolka Banana – patient at the dentist (episode 7); 2007: Ryś – Dobosz.
"...Days of Uncommon People and 99 Other Columns" are stories and observations. Since the 1950s, Andrzej Dobosz has been very carefully observing and recording what is happening to us, to our intellectual environment, how the person who writes behaves. The author is able to include in a concise, several-page form what others have done in great agony, sometimes for many months, on pages of a hundred or so pages - assesses Mateusz Matyszkowicz. - Writing a few good pages is much more difficult than writing an essay of 200 pages. Therefore, these columns deserve to be called essays - he adds...".
Comments