PORTRET z HISTORIĄ Agnieszka Osiecka

„…Jak pięknie jest rano, gdy jeszcze nie wszystko się stało i wszystko może się stać, tylko brać…” – Agnieszka Osiecka.

Agnieszka Osiecka (ur. 9 października 1936 w Warszawie, zm. 7 marca 1997 w Warszawie, została pochowana na Cmentarzu Powąskowskim w Warszawie) – poetka, autorka tekstów piosenek, pisarka, reżyserka teatralna i telewizyjna, dziennikarka.

Osieccy pobrali się w 1935. Po urodzeniu się Agnieszki (1936) mieszkali w Zakopanem, gdzie pracowali w kawiarni „Watra”. Wrócili do mieszkania na Saskiej Kępie tuż przed wybuchem II wojny światowej. W czasie okupacji niemieckiej prowadzili lokal „Watra” w lewobrzeżnej Warszawie (córką opiekowała się niania Nina). Wojenny pobyt w obozie w St. Pölten Agnieszka Osiecka wspominała jak piękne wakacje – tam beztrosko bawiła się z rówieśnikami (z różnych krajów), zaczęła obserwować ptaki na niebie, które przestało być groźne (nie nadlatywały stamtąd groźne samoloty).

W 1945 roku Osieccy wrócili do swojego mieszkania w Warszawie. W latach 1948–1952 Osiecka uczęszczała do żeńskiego liceum im. Marii Skłodowskiej-Curie na Saskiej Kępie, obecnie nieistniejącego.

W latach 1952–1956 studiowała na Wydziale Dziennikarstwa UW, a w latach 1957–1962 na Wydziale Reżyserii Filmowej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej i Filmowej w Łodzi. W czasie studiów wyreżyserowała filmową etiudę „Słoń”, opartą na motywach opowiadania Sławomira Mrożka i odbyła praktykę na planie „Niewinnych czarodziejów” Andrzeja Wajdy.

„…Na drugim czy trzecim roku zrozumiałam, że nie będę reżyserem, kiedy zaczęłam pisać piosenki i artykuły. Bo człowiek, który pisze, może to robić sam w pokoiku, tramwaju, pod ulubionym drzewem, a do filmu trzeba mieć szaloną energię, zdrowie i umiejętność przebywania w dużych grupach ludzi…” – Agnieszka Osiecka.

W latach 1954–1972 związana była ze Studenckim Teatrem Satyryków, była członkiem rady artystycznej tego teatru i tam także debiutowała jako autorka tekstów piosenek; napisała ich dla tej sceny 166.

W latach 1954–1957 publikowała swoje teksty, eseje i reportaże m.in. w „Nowej Kulturze”, „Sztandarze Młoych”, „Po prostu”, „Kulturze”.

Od 1963 przez 7 lat prowadziła z Janem Borkowskim w Polskim Radiu Radiowe Studio Piosenki, które wydało ponad 500 piosenek i pozwoliło na wypromowanie wielu wielkich gwiazd polskiej estrady.

W 1966 na IV Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu Osiecka zdobyła nagrodę Ministerstwa Kultury i Sztuki za piosenkę „Na całych jeziorach – ty” i drugą nagrodę w koncercie „Premiery” za piosenkę „Dookoła noc się stała”.

W latach 1994–1996 współpracowała z Teatrem Atelier w Sopocie, dla którego napisała swoje ostatnie sztuki i songi uznane przez krytykę za najdoskonalsze w jej artystycznym dorobku. Od 1997 jest patronką tego teatru. Co roku odbywają się w nim półfinałowe koncerty konkursu na interpretację piosenek Agnieszki Osieckiej pod nazwą „Pamiętajmy o Osieckiej”. Prócz tego jej imieniem nazwano studio Programu III Polskiego Radia.

Znaliśmy się od połowy lat 80-tych, kiedy zaczęłem przylatywać z Nowego Jorku do Warszawy i wciągnęłem Agnieszkę do współpracy z magazynem ilustrowanym, który wychodził w Nowym Jorku. Zastanawiałem się, jak ją przedstawić. Agnieszka jednym tchem była wymieniana koło takich gigantów tekstów piosenek jak: Wojciech Młynarski czy Jonasz Kofta. Jej teksty były uniwersalne, ponadczasowe i słuchacze się z nimi identyfikowali. Nie zdawałem sobie sprawy, ale Agnieszka Osiecka napisała około 2000 tekstów piosenek, śpiewanych przez największe gwiazdy, w tym Marylę Rodowicz, Irenę Santor, Skaldów, Czerwone Gitary, Edytę Geppert, Violettę Villas, Alibabki, Magdę Umer, Andrzeja Zielińskiego czy Urszulę Sipińską, aby wymienić kilka. Przez całe życie otaczała się mężczyznami, przeżywała burzliwe związki, rozstania i romanse – wśród jej partnerów byli pisarze Marek Hłasko i Andrzej Jarecki, krytyk literacki Zbigniew Mentzel oraz dziennikarz Daniel Passent, ojciec jedynego dziecka Osieckiej, Agaty Passent, która po latach założyła Fundację Okularnicy, zajmującej się twórczością Osieckiej. Pierwszym mężem Osieckiej był producent Wojciech Frykowski, którego Osiecka wspominała po latach: „...Był postacią tak malowniczą, że w wielu ludziach, nie tylko we mnie, wzbudzał fascynacje literackie. Posiadał swoisty dar uwodzenia ludzi, nie tylko kobiet, ale i mężczyzn. Każdy miał wrażenie, że w chwili poznania Wojtka otwierał się przed nim baśniowy świat kolorowych przygód...”. Kilka lat póżniej w 1969 r. Frykowski został zamordowany w willi Romana Polańskiego w Los Angeles przez fanatyków z grupy Mansona. Przez wiele lat tajemnicą był romans Osieckiej z Jeremim Przyborą z Kabaretu Starszych Panów.

O swoim romansie z Markiem Hłasko mówiła dla nowojorskiego magazynu sama Osiecka: "...Poznałam Marka w okresie "odwilży", miałam dzietnaście czy dwadzieścia lat i w sprawach miłości byłam strasznie infantylna. Raz mi się wydawało tak, raz siak, wszystko było grą wyobraźni. Marek był jeszcze barwniej upierzonym ptakiem! Raz odgrywał kowboja, raz starca pochylonego nad grobem, raz typa z pod ciemnej gwiazdy, raz znowu brutalnego "maczo", to znamy z jego prozy. W życiu Marka kobiety chyba nie odgrywały większej roli. Jeżeli kogoś naprawdę uwielbiał, to Hankę Golde. To była taka znana piękność warszawska, jeszcze z okresu Tyrmanda. Znacznie później, "po mnie", była w Izraelu taka dziewczyna opisana jako Ester. Nazywał ją "Kaczor Donald". Tak się śmiesznie złożyło, że wyszła potem za mąż za jakiegoś amerykańskiego oficera, który serio miał nazwisko Donald. Marek lubił przezwiska. Na jednego mojego amanta mówił tancerz Druciński. Mnie nazwał "Panna Czaczkes". O moim gadulstwie mawiał "Masz rozszerzenie na dziób i zwężenie na móźdżek". Ale lubił mnie, czuliśmy czułość. Chyba go trochę znałam. Było w nim coś, co jest w jego książkach: przeczucie katastrofy, a jednocześnie rozpierająca go radość życia.(...) Uważał, że świat wali się w gruzy, to znaczy upadają wszelkie wartości, które miały jakikolwiek sens: honor, wierność, prawda...". Pierwsze zdjęcia Agnieszki Osieckiej w jej mieszkaniu na ul. Dąbrowieckiej 25 na Saskiej Kępie w Warszawie zrobiłem 12 IX 1989. Dziś po latach, dom, gdzie mieszkała Osiecka, upamiętnia tablica w formie zeszytu z wiecznym piórem i tekstem Osieckiej: „To był maj, pachniała Saska Kępa...”, znanym z „Małgośki”, którą śpiewała Maryla Rodowicz. Tak historia łączy się z teraźniejszością.

„Czym dla mnie jest fotografia? Może czymś takim jak piosenka: pamięcią, którą zna się na pamięć” – pisała Agnieszka Osiecka w książce "Na początku był negatyw". Osiecka uwielbiała robić zdjęcia. Zawsze, kiedy się spotykaliśmy, nieważne czy w Nowym Jorku, czy w Warszawie, całymi godzinami dyskutowaliśmy o fotografii. Kiedy pogrążaliśmy się w rozmowie czy to o zdjęciach, czy o Nowym Jorku, który uwielbiała, zapominała o moim aparacie. Mogłem wtedy bezkarnie robić jej naprawdę fantastyczne zdjęcia. Pamiętam, jak w swoim mieszkaniu na Saskiej Kępie zaczęła pokazywać mi ważne dla niej przedmioty, pamiątki, a wśród nich zwinięte w rolki negatywy. Każdej innej osobie zwróciłbym uwagę, że tak negatywów przechowywać nie należy, ale Agnieszka pokazywała mi je z taką gracją, że nie miałem śmiałości jej pouczać, że powinno się je ciąć po 6 klatek i przechowywać rozprostowane. Bardzo lubię zdjęcia Agnieszki z warszawskiej Starówki i przy słynnym Pomniku Syrenki. Zrobiłem je 7 II 1990 roku. Umówiłem się z Osiecką na Starym Mieście, gdzie dołączyła do nas zaproszona przez nią Maryla Rodowicz. Agnieszka nie była zachwycona lokalizacją, ale w końcu się zgodziła. Gdy dwie gwiazdy na rynku Starego Miasta ustawiały się do zdjęć i zostały rozpoznane przez przechodniów, zrobiło się zbiegowisko i musieliśmy się przenieść w bardziej ustronne miejsce.

Kilka dni po spektaklu na Rynku Starego Miasta spotkałem się z Agnieszką w kawiarni Hotelu Europejskiego, do której przyniosłem jej plik zdjęć zrobionych na Starówce. Odłożyła kilka, pytając, czy może je sobie wziąć. – Oczywiście – odpowiedziałem. Wyjęła mały notes z żółtymi kartkami i zaczęła szybko pisać, po chwili wyrwała dwie kartki i podała mi, mówiąc – To dla ciebie. "...Kiedy oglądam zdjęcia – jakiekolwiek zdjęcia – myślę przede wszystkim o upływie czasu. O tym, jak się postarzałam od poprzedniego zdjęcia. Chyba nie ma człowieka, który o tym nie myśli. Ale kiedy oglądam zdjęcia Czesłwa Czaplińskiego, widzę coś znacznie więcej: widzę siebie w pejzażu, widzę izolację lub ufność w stosunku do pejzażu, lub zachwyt nawet. Samopoczucie w pejzażu: na warszawskim rynku. Na spacerze nad Wisłą. Raz nawet, jak się zdaje, biję pejzażowi brawo. Druga rzecz: widać nieraz na tych zdjęciach stosunek „obiektu” do fotografującego. Jest kontakt. Sympatia. I to się chyba potem „przerzuca” na tych, którzy później na nasze zdjęcia patrzą: czytelników pism, „oglądaczy wystaw”, znajomych i nieznajomych. To ważne. —Agnieszka Osiecka W tych kilku zdaniach Agnieszka zawarła całą idę fotografii portretowej. Podsumowała to, co w niej najważniejsze. Cała Agnieszka… Miała niezwykły dar przekazywania w skondensowanej formie istoty rzeczy. Była przecież autorką sloganu „Coca-Cola. To jest to!”. Temu genialnemu w swej prostocie hasłu mogą się równać chyba tylko slogany reklamowe wymyślone w latach trzydziestych przez Melchiora Wańkowicza: „Cukier krzepi” dla Związku Cukrowników, a „Lotem bliżej” dla linii lotniczych LOT.

Od zawsze interesował mnie proces twórczy. Byłem bardzo ciekawy, jak w głowie Agnieszki powstają wiersze. Kiedyś zapytałem ją o to. – To bardzo proste – powiedziała. – Zaczynam coś pisać i widzę drzewo, na którym zamiast liści są słowa. I biorę je tak, jakbym zrywała liście… Faktycznie, to bardzo proste. Kiedy do Polski przyleciał z Nowego Jorku pisarz Jerzy Kosinski i robiliśmy spotkanie w Studio 102 TVP (18 IX 1990) Agnieszka wzięła w tym udział, gdyż znała go już wcześniej podczas bytności w Ameryce i bardzo ceniła jego twórczość. Dwa lata po śmierci Kosińskiego 7 VII 1993 była w Klubie Księgarza na Rynku Starego Miasta premiera mojej książki o nim "Pasje Jerzego Kosińskiego". Pokazałem Agnieszcze fragmenty książki i zaprosiłem na spotkanie, zaproponowała, że z chęcia przeczyta fragmenty książki na promocji. Tak zresztą się stało, co było niemałą sensają. Muszę przyznać, że dużą niespodzianką dla mnie było, kiedy 5 XII 2013 NBP wybił srebrna 10 złotową monetę z Agnieszką Osiecką, której awars był z mojej fotografii, zrobionej u niej w domu na Saskiej Kępie w Warszawie. Jak więc widać, mimo, że od śmierci Agnieszki mineło już 20 lat, to nasza znajomość ciągle trwa i mam nadzieję będzie się dalej rozwijać.

„…Przeszłości nie da się uniknąć. Siedzi mocno w każdym z nas. Zabarwia sepią każdą chwilę radości, ale i rozjaśnia każdą łzę…” – Agnieszka Osiecka.

Dorobkiem Agnieszki Osieckiej zajmuje się Fundacja „Okularnicy” im. Agnieszki Osieckiej, założona przez córkę poetki Agatę Passent.

Odznaczona m.in. w 1979 otrzymała Złoty Krzyż Zasługi, 1997 otrzymała Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

Agnieszka Osiecka napisała około 2000 piosenek, które śpiewały m.in. Maryla Rodowicz, Skaldowie, Violetta Villas, Sława Przybylska, Kalina Jędrusik, Czerwone Gitary, Barbara Rylska, wydanych m.in. w tomach:”Kolory” (1963), „Wyszłam i nie wróciłam” (1969), „Listy śpiewające” (1970), „Sztuczny miód” (1977), „Żywa reklama” (1985), „Śpiewające piaski” (1989), „Opisanie szopki” (1991).

Pisała też opowiadania (Biała bluzka), książki fabularne (m.in. Czarna wiewiórka, Salon gier), wspomnieniowe (Szpetni czterdziestoletni, Na początku był negatyw, Rozmowy w tańcu) i skierowane do najmłodszych czytelników (m.in. Dzień dobry Eugeniuszu, Wzór na diabelski ogon, Ptakowiec, Szczególnie małe sny, Dixie oraz sztuki teatralne (m.in. adaptacje Singera: Sztukmistrz z Lublina; Wilki, Darcie pierza).

Jest autorką słynnego sloganu reklamowego „Coca cola – to jest to!” (1972).

Pamięć o Osieckiej jest m.in. tablica pamiątkowa na budynku przy ul. Dąbrowieckiej 25 gdzie mieszkała, 5 grudnia 2013 roku NBP wprowadził do obiegu dwie monety o nominałach 10 zł i 2 zł z serii „Historia Polskiej Muzyki Rozrywkowej” upamiętniające Agnieszkę Osiecką, Muzyczne Studio Polskiego Radia im. Agnieszki Osieckiej (2016), pomnik Agnieszki Osieckiej w Warszawie autorstwa Dariusza i Teresy Kowalskich, odsłonięty 19 maja 2007, pomnik Agnieszki Osieckiej w Opolu autorstwa Mariana Molendy odsłonięty 28 maja 2002, fontanna-płaskorzeźba „Kochankowie z ulicy Kamiennej” autorstwa Wojciecha Gryniewicza odsłonięty 25 czerwca 2004, „Ławka Poetów” w Tarnowie – odsłonięta 3 grudnia 2004 ławka pomnikowa autorstwa Jacka Kucaby, pomnik Agnieszki Osieckiej w Rucianem-Nidzie autorstwa Piotra Bogdaszewskiego, odsłonięty 19 maja 2012.

„…Nie chcę by inni byli dumni ze mnie. Ja chcę sama być szczęśliwa i zadowolona – ja sama- przez siebie,

z siebie i dla siebie…” – Agnieszka Osiecka.