PORTRET z HISTORIĄ Mariusz Treliński

„…Reżyser musi z natury rzeczy umieć przewodzić….” -  Mariusz Treliński.

  Mariusz Jerzy Treliński (ur. 28 marca 1962 w Warszawie) – reżyser operowy, filmowy i teatralny, dyrektor artystyczny Teatru Wielkiego – Opery Narodowej w Warszawie. 

Studiował reżyserię w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi (absolwent 1986). Zadebiutował w 1987 filmem telewizyjnym Zad wielkiego wieloryba według scenariusza napisanego wspólnie z Januszem Wróblewskim. Jego kolejny film Pożegnanie jesieni (1990), adaptacja powieści Stanisława Ignacego Witkiewicza, miał swoją premierę na Festiwalu Filmowym w Wenecji i przyniósł reżyserowi m.in. Nagrodę Przewodniczącego Komitetu Kinematografii za debiut reżyserski. Za swój kolejny film – Łagodna według opowiadania Fiodora Dostojewskiego (1995) otrzymał nagrodę dziennikarzy na 20. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. W 2000 nakręcił Egoistów. W latach 1989–1991 był członkiem Komitetu Kinematografii.

„…Wszystkie moje realizacje filmowe czy teatralne mają związek ze sprawami, które wydarzają się w moim życiu bezpośrednio czy duchowo. Czasem, aby je opowiedzieć sięga się kostiumu, a czasem dotyka spraw w sposób bardziej bezpośredni…” – Mariusz Treliński.

„…Pierwszy raz na zdjęcia umówiliśmy się 19 grudnia 2014 r., kiedy Mariusz Treliński przyleciał do Nowego Jorku, gdzie w Metropolitan Opera miał reżyserować sztukę - Iolanta / Zamek Sinobrodego, której premiera odbędzie się 29 stycznia 2015 w MET. Spektakl, będący koprodukcją New York Metropolitan Opera Company i Polskiej Opery Narodowej, stanowi połączenie dwóch popularnych oper: Jolanty Piotra Czajkowskiego i Zamku Sinobrodego Béli Bartóka.

Potem fotografowałem Trelińskiego 15 stycznia 2015 r. już na scenie Metropolitan Opera, podczas prób. Muszę powiedzieć, że nieczęsto MET zgadza się na wejście osób z zewnątrz na próby, w tym na scenę, mogłem przemieszczać się tak jak aktorzy i reżyser. Dzięki temu udało mi się zrobić unikalne zdjęcia w akcji.

Sukces tej produkcji przypisuje się niezwykłemu połączeniu pozytywnej, romantycznej i lirycznej historii Jolanty z tragiczną fabułą Zamku Sinobrodego…” – Czesław Czapliński.

Corinna da Fonseca-Wollheim z dziennika  The New York Timespodsumowała sztukę: Szczęśliwe zakończenia w operze są nieliczne – szczególnie w przypadku kobiet. Poza operą komiczną rzadko zdarza się, aby bohaterka przeżyła akt finałowy; ceną za miłość jest zwykle śmierć. Jednoaktowa opera Czajkowskiego „Jolanta” stanowi wyjątek od tej reguły. (…) Okrutne może się zatem wydawać pójście za Jolantą w wykonaniu Zamku Sinobrodego, mrożącego krew w żyłach psychothrillera Bartoka o unicestwiającej sile miłości doprowadzonej do obsesyjnego skrajności. A jednak właśnie to robi polski reżyser operowy i filmowy Mariusz Treliński w podwójnym rachunku tych dwóch oper.

Sam reżyser widzi w obu operach historię jednej kobiety.

Znakomita jest także obsada: Anna Netrebko w roli Jolanty, Michaił Petrenko w roli Sinobrodego, a Nadja Michael w roli Judith. W Jolantawystępuje także Piotr Beczała.

Twórczość Trelińskiego dostrzegł i docenił Peter Gelb, dyrektor generalny Metropolitan Opera, który z kolei poprosił polskiego reżysera o wystawienie dyptyku w Nowym Jorku.

„…Po raz pierwszy zobaczyłem tę operę jako nastolatek – od tamtej pory marzyłem, żeby kiedyś ją wyreżyserować…” – mówi Treliński.

To pierwsza opera wyreżyserowana przez Polaka wystawiona w MET i jedno z najważniejszych wydarzeń sezonu.

W ramach pracy w teatrze zrealizował m.in. Makbeta. W 1995 zadebiutował w operze, na zamówienie festiwalu Warszawska Jesień reżyserując w Teatrze Wielkim w Warszawie Wyrywacza serc Elżbiety Sikory według prozy Borisa Viana. W 1999 wyreżyserował Madame Butterfly Giacoma Pucciniego ze scenografią Borisa Kudlički, z którym nawiązał stałą współpracę. Od czasu tej inscenizacji uważany jest za jednego z najciekawszych realizatorów przedstawień operowych w Polsce, jednocześnie budzących kontrowersje. W 2001 inscenizacja Madame Butterfly na zaproszenie Plácido Domingo została przeniesiona do Washington Opera, gdzie została pozytywnie przyjęta.

  W 2001 otrzymał Paszport „Polityki” (za nowoczesne, inteligentne, trafiające do współczesnego widza realizacje oper na scenie Teatru Wielkiego w Warszawie). 

Od maja 2005 do sierpnia 2006 był dyrektorem artystycznym Teatru Wielkiego – Opery Narodowej w Warszawie. W 2006 odbyła się tam premiera kolejnej opery Giacoma Pucciniego w jego reżyserii – Cyganeria. W 2007 zrealizował ponownie Króla Rogera w Operze Wrocławskiej. W październiku 2008 został mianowany zastępcą dyrektora ds. artystycznych, a w marcu 2011 dyrektorem artystycznym warszawskiej Teatru Wielkiego – Opery Narodowej. 

Został członkiem honorowego komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego przed wyborami prezydenckimi w 2010 oraz w 2015.

  Był mężem aktorki Moniki Donner-Trelińskiej, z którą ma syna Piotra.

„…Gdyby nie Fellini, Kurosawa czy Tarkowski pewnie nigdy nie zacząłbym się zajmować kinem…” – Mariusz Treliński.

Zrealizował filmy m.in.:  Film o pankach (1983); Zad wielkiego wieloryba(1987); Pożegnanie jesieni (1990); Łagodna (1995); Egoiści (2000).

 Inscenizacje operowe m.in.: Wyrywacz serc Elżbiety Sikory – Teatr Wielki w Warszawie (1995); Madame Butterfly Giacoma Pucciniego – Teatr Wielki w Warszawie (1999), Washington Opera (2001), Teatr Maryjski w Sankt Petersburgu (2005), Opera Izraela (2008); Król Roger Karola Szymanowskiego – Teatr Wielki w Warszawie (2000); Otello Giuseppe Verdiego – Teatr Wielki w Warszawie (2001); Oniegin Piotra Czajkowskiego – Teatr Wielki w Warszawie (2002); Don Giovanni Wolfganga Amadeusa Mozarta – Teatr Wielki w Warszawie (2002), Los Angeles Opera (2003), Opera Wrocławska (2011), Dama pikowa Piotra Czajkowskiego – Staatsoper w Berlinie (2003), Teatr Wielki w Warszawie (2004), Teatr Wielki w Łodzi (2010), Opera Izraela (2010); Andrea Chénier Umberta Giordano – Teatr Wielki w Poznaniu (2004), Washington Opera (2004), Teatr Wielki w Warszawie (2005); Cyganeria Giacoma Pucciniego – Teatr Wielki w Warszawie (2006); Król Roger Karola Szymanowskiego (nowa wersja) – Opera Wrocławska (2007); Orfeusz i Eurydyka Christopha Willibalda Glucka – Opera w Bratysławie (2008), Teatr Wielki w Warszawie (2009), Opera Izraela (2012); Aleko Siergieja Rachmaninowa i Jolanta Piotra Czajkowskiego – Teatr Maryjski w Sankt Petersburgu w koprodukcji z Festspielhaus w Baden-Baden (2009); Traviata Giuseppe Verdiego – Teatr Wielki w Warszawie (2010); Turandot Giacoma Pucciniego – Teatr Wielki w Warszawie (2010); Latający Holender Richarda Wagnera – Teatr Wielki w Warszawie (2012) Manon Lescaut Giacoma Pucciniego – Teatr Wielki w Warszawie w koprodukcji z Théatre Royal de la Monnaie w Brukseli oraz Welsh National Opera w Cardiff (2012); HalkaStanisława Moniuszki – Theater an der Wien w Wiedniu (2019).

Jest autorem teledysku - Kazik Staszewski, „Spalam się” (1991).

Inscenizacje teatralne m.in. Lautréamont-Sny według Pieśni Maldorora Comte de Lautréamonta – Teatr Studio w Warszawie (1992); Natalia Fiodora Dostojewskiego – Teatr Telewizji (1995); Pająk Hansa Everesta – Teatr Telewizji (1995); Makbet Williama Szekspira – Teatr Powszechny w Warszawie (1996); Adrianne Lecouvreur Augustina E. Scribe’a i Ernesta Legouvé’a – Teatr Telewizji (1997).

Wielokrotnie odznaczany i wyróżniany m.in.: 1991 – Nagroda Przewodniczącego Komitetu Kinematografii za debiut reżyserski (Pożegnanie jesieni); 1995 – Nagroda dziennikarzy za reżyserię filmu Łagodna na 20. FPFF; 2000 – Nagroda im. Karola Szymanowskiego za reżyserię Króla Rogera; 2001 – Paszport „Polityki”; 2003 – Nagroda im. Cypriana Kamila Norwida za reżyserię Don Giovanniego; 2006 – Nagroda im. Stanisława Ignacego Witkiewicza; 2006 – Nagroda im. Konrada Swinarskiego (przyznawana przez redakcję miesięcznika „Teatr”) – za reżyserię oper Andrea Chénier i Cyganeria w Teatrze Wielkim-Operze Narodowej; 2013 – Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski; 2018 – International Opera Awards w kategorii „najlepszy reżyser”; 2020 – Nagroda im. Konrada Swinarskiego (przyznawana przez redakcję miesięcznika „Teatr”) – za reżyserię opery Halka w Teatrze Wielkim-Operze Narodowej.

„…Mam to do siebie, że dociskam sprawę do końca. Po próbach, już w nocy, wymyślam sceny na następny dzień. I tak przez dwa miesiące. Niekończący się dopływ adrenaliny. Po zakończonej produkcji, niezależnie od tego jak udanej, pojawia się dziwny smutek. Czuję się zbędny, każdy wie, co ma robić, a mnie już nikt nie potrzebuje. Więc najbardziej przyjemny jest sam moment powstawania. Tę sytuację można porównać do dziecka, które idzie w świat i na zawsze opuszcza rodzica. – To dziecko jest zwierciadłem dla rodzica: projekcją jego lęków i pragnień. – Sztuka ma sens tylko wtedy, kiedy uwzględnia wymiar intymny. Nie chodzi o eksploatowanie własnego ego, tylko o punkt odniesienia – dla mnie wyznacznik arcydzieła…” – Mariusz Treliński.

PORTRAIT with HISTORY Mariusz Treliński

Mariusz Treliński (born 28 March 1962, Warsaw) is a Polish opera, theatre and film director as well as the artistic director of the Grand Theatre in Warsaw. 

He studied film direction at the National Film School in Łódź, which he graduated from in 1986. He made his film debut in 1987 by directing the film Zad wielkiego wieloryba based on the screenplay that he co-wrote with Janusz Wróblewski. His next feature film Pożegnanie jesieni ("Farewell To Autumn", 1990), which was an adaptation of the novel by Stanisław Ignacy Witkiewicz, was screened at the 47th Venice International Film Festival where he won an award for best debut. In 1995, he directed the film Łagodna for which he received the Journalists' Award at the 20th Gdynia Film Festival. In 2000, he directed the film Egoiści ("The Egoists"). 

In 1995, he made his opera debut by directing the opera Wyrywacz serc("The Heartsnatcher") by Elżbieta Sikora based on the works of Boris Vian at the Warsaw Autumn Festival hosted by the Grand Theatre in Warsaw. In 1999, he directed Puccini's Madama Butterfly with the stage design by Boris Kudlička with whom he started his artistic cooperation. Since then, he has been regarded as one of the most original as well as controversial opera directors in Poland. In 2001, his production of Madama Butterfly was staged at the Washington Opera at the special request by Placido Domingo.

  Treliński was awarded the 2006 Witkacy Prize - Critics' Circle Award. Since May 2005 to August 2006 he served as the artistic director of the Grand Theatre in Warsaw. In 2006, he directed there another opera by Puccini La bohème. In 2007, he directed Karol Szymanowski's King Roger at the Wrocław Opera. In March 2011, he was again appointed as the director of the Warsaw's Grand Theatre. 

In 2013, he became the recipient of the Knight's Cross of the Order of Polonia Restituta for his achievements as an opera director. In 2016, his production of Tristan und Isolde by Wagner opened the Metropolitan Opera season in New York. In 2018, he won the International Opera Award. 

He married and later divorced Monika Donner with whom he has a son Piotr. He was in a relationship with dancer and model Edyta Herbuś. 

In 2010 and 2015, he became one of members of the committee supporting Bronisław Komorowski in Poland's presidential elections.

  Selected works Films: Film o pankach (1983); Zad wielkiego wieloryba(1987); Pożegnanie jesieni (1990); Łagodna (1995); Egoiści (2000).

Operas Wyrywacz serc by Elżbieta Sikora – Grand Theatre, Warsaw, (1995); Madama Butterfly by Giacomo Puccini – Grand Theatre, Warsaw (1999), Washington National Opera (2001), Mariinsky Theatre, Sankt Petersburg (2005), Israel Opera (2008); King Roger by Karol Szymanowski – Grand Theatre, Warsaw (2000); Otello by Giuseppe Verdi – Grand Theatre, Warsaw (2001); Eugene Onegin by Peter Tchaikovsky – Grand Theatre, Warsaw (2002); Don Giovanni by Wolfgang Amadeus Mozart – Grand Theatre, Warsaw (2002), Los Angeles Opera (2003), Wrocław Opera (2011); The Queen of Spades by Peter Tchaikovsky – Berlin State Opera (2003), Grand Theatre, Warsaw (2004), Łódź Grand Theatre (2010), Israel Opera (2010); Andrea Chénier by Umberto Giordano – Poznań Grand Theatre (2004), Washington National Opera (2004), Grand Theatre, Warsaw (2005); La bohème by Giacomo Puccini – Grand Theatre, Warsaw (2006) King Roger by Karol Szymanowski (new version) – Wrocław Opera (2007); Orfeo ed Euridice by Christoph Willibald Gluck – Slovak National Theater, Bratislava (2008), Grand theatre, Warsaw (2009), Israel Opera (2012); Aleko by Sergei Rachmaninoff and Iolanta by Peter Tchaikovsky – Mariinsky Theatre in Sankt Petersburg co-produced with Baden-Baden Opera (2009); La Traviata by Giuseppe Verdi – Grand Theatre, Warsaw (2010); Turandot by Giacomo Puccini – Grand Theatre, Warsaw (2010); The Flying Dutchman by Richard Wagner – Grand Theatre, Warsaw (2012); Manon Lescautby Giacomo Puccini – Grand Theatre, Warsaw co-produced with La Monnaie in Brussels and Welsh National Opera in Cardiff (2012); Boris Godunov by Modest Mussorgsky – Lithuanian National Opera and Ballet Theatre, Vilnius (2013); Eugene Onegin by Peter Tchaikovsky – Teatro Comunale di Bologna, Bologna (2014); Salome by Richard Strauss – Prague State Opera, Prague (2015); Tristan und Isolde by Richard Wagner – Metropolitan Opera, New York City (2016); Tristan und Isolde by Richard Wagner – National Centre for the Performing Arts, Beijing (2017); Halka by Stanisław Moniuszko – Theater an der Wien, Vienna (2019).

Theatre productions Lautréamont-Sny based on Les Chants de Maldoror – Teatr Studio in Warsaw (1992); Natalia by Fyodor Dostoevsky – Teatr Telewizji (1995); The Spider by Hans Everest – Teatr Telewizji (1995); Macbeth by William Shakespeare – Teatr Powszechny in Warsaw (1996); Adrianne Lecouvreur by Augustina E. Scribe and Ernest Legouvé – Teatr Telewizji (1997).